Door Damian Thompson (geboren 1962) in het
Britse weekblad Spectator 14-1-2017.
Op 2 januari publiceerde het Vaticaan een brief van
paus Franciscus aan de bisschoppen van heel de wereld waarin hij hen herinnerde
dat zij “zero tolerance” moesten tonen ten aanzien van kindermisbruik. De
volgende dag publiceerde het Amerikaanse tijdschrift Week een artikel dat het
verhaal vertelde van ‘Don Mercedes’- de eerwaarde heer Mauro Inzoli, een
Italiaanse priester met een hartstocht voor dure auto’s en minderjarige
jongens. In 2012 ontnam paus Benedictus Inzoli alle priesterlijke
bevoegdheden en laïciseerde hem metterdaad. In 2014 echter kreeg hij alle
bevoegdheden weer terug van paus Franciscus die hem waarschuwde zich verre te
houden van minderjarigen. Toen pas gingen de Italiaanse burgerlijke
autoriteiten achter de man aan die regelmatig handtastelijk was in de
biechtstoel. Vorige zomer werd Inzoli veroordeeld tot vier jaar en negen
maanden gevangenis voor pedofiele vergrijpen. Het Vaticaan, onder
‘zero-tolerance’-Franciscus, weigerde bewijzen aan te leveren waar de
aanklagers om vroegen.
Als paus Benedictus een dergelijke hypocriete houding
ten toon had gespreid ten aanzien van een klerikale kindermisbruiker, was
iedereen over hem heen gevallen: hij zou uit zijn ambt verjaagd zijn in plaats
van dat hij had kunnen aftreden. Maar het grootste deel van de media in de
wereld hebben Franciscus in het hokje geplaatst van een onbevreesde hervormer,
die strijd levert tegen Vaticaanse maffiosi, pedofielen en ‘fundamentalisten’.
Deze perceptie maakte het voor de bondgenoten van de paus gemakkelijk de naam
van Mauro Inzoli tot vorige week uit het Engelstalige nieuws te houden. Deze
perceptie kan in 2017 veranderen. Gedurende meer dan twee jaar vliegen leidende
katholieken elkaar aan over een plan – stiekem gesteund door de paus – om
hertrouwd gescheiden kerkgangers tot de heilige communie toe te laten. De
seculiere media hebben dit begrijpelijkerwijs beschouwd als een binnenkerkelijk
verhaal. Het is moeilijk krantenkoppen te maken van een strijd die zelfs
theologen moeilijk kunnen begrijpen. Op de het eind van het vorig jaar echter
begon het conflict over de communie samen te vallen met andere conflicten die
allemaal vragen opriepen niet alleen over het oordeel van de paus maar ook over
zijn geestestoestand.
Een man die, toen hij zijn ambt aanvaardde, prettig
informeel leek – hij betaalde zijn eigen hotelrekening; hij weigerde in het
apostolisch paleis te wonen; hij belde onverwachts naar gewone mensen – slaat
nu een minder sympathiek figuur. Hij heeft met een veel belangrijkere
pauselijke traditie gebroken dan het wonen in de pauselijke appartementen of
het reizen in limousines. Hij heeft met de gewoonte gebroken dat pausen, als ze
eenmaal gekozen zijn, geen gemene curiespelletjes meer spelen. Paus Benedictus
respecteerde die gewoonte. Liberalen die bezorgd waren dat de “Rottweiler” oude
grieven zou koesteren zagen verbaasd – en opgelucht – hoe hij veranderde in een
soort kluizenaar. Dat zorgde voor de feitelijke chaos die tot zijn aftreden
leidde maar tot het einde toe was Benedictus altijd “de heilige Vader”.
Deze titel is in het Vaticaan onder Franciscus bijna
in onbruik geraakt, minstens in het dagelijks spraakgebruik. En als je hem
hoort, is het met een spoor van sarcasme. Bijvoorbeeld: “Zoals de heilige vader
zo wijs zegt, wij hebben allemaal de natuurlijke neiging om poep te eten”. De
priester in kwestie is geen fan van Franciscus. Maar het is een feit dat de
paus het werkelijk heeft gezegd – in het openbaar. Vorige maand zei hij de
media op te houden met het verspreiden van kletsverhalen omdat “mensen neigen
naar de ziekte coprophagia”, wat betekent uitwerpselen eten. Waarom heeft hij
dit gezegd? Het traditionalistisch blog Rorate Caeri suggereerde dat “ouder
worden of een medische aandoening” verantwoordelijk was voor zijn “voortdurende
boosheid, wrok, scheldredes, gebruik van grove woorden (waarvan het bekend is
dat dit in de privé sfeer nog erger is)’. Opnieuw, hier spreekt een
tegenstander. Er is geen bewijs dat de paus geestesziek is. Toch zullen veel
werknemers van het Vaticaan willen getuigen van zijn woede-uitbarstingen, zijn
lompheid tegen ondergeschikten en van zijn vulgair taalgebruik. Hij kan ook
hartelijk zijn, grappig en meelevend. Maar deze kant van zijn persoonlijkheid
is in toenemende mate voorbehouden aan hen die behoren tot zijn kringetje en
aan zijn bondgenoten. Alle pausen hebben hun eigen kringetje, dat gaat vanzelf.
Wat Franciscus onderscheidt van de recente voorgangers is de aard van
verbintenissen die hij aangaat. Hij is veel meedogenlozer in de uitoefening van
zijn macht dan bijvoorbeeld paus Johannes Paulus II die zeker een autoritaire
trek had. “Bergoglio deelt de Kerk op in degenen die met hem en zijn en degenen
die tegen hem zijn – en als hij denkt dat je bij laatste genoemd kamp hoort,
dan zit hij achter je aan”, zegt een priester die in de curie werkt.
“Bergoglio”, let wel, hij noemt hem niet eens
“Franciscus”. Veelzeggend is het dat deze priester eens een fervent aanhanger
was van de administratieve hervormingen van de paus en hij kijkt niet weemoedig
naar de regering van Benedictus, die hij verwijt dat hij zijn pauselijke
plichten heeft verwaarloosd. Maar, zoals zoveel medewerkers in het Vaticaan,
heeft hij schoon genoeg van de gewoonte van Franciscus om de hele Romeinse
curie te vertellen dat ze moderne Farizeeën zijn – een vergelijking die de
Argentijnse paus in de rol van Jezus plaatst. Duidelijk gelooft Franciscus dat
het versoepelen van de regels voor de communie van katholieken in onregelmatige
huwelijken een daad van christelijk mededogen is. Dit is ook de idee van
de eerbiedwaardige liberale kardinalen die campagne gevoerd hebben om hem
te kiezen. Er wordt dikwijls gezegd dat hij hun agenda aan het uitvoeren is –
en het is waar dat Franciscus erg open staat voor liberale eisen zoals
vrouwelijke diakens en gehuwde priesters. Hij is echter niet hun werktuig. Met
de woorden van een Vaticaanse waarnemer die in Rome vele jaren een belangrijke
positie innam: “Hij heeft de oude progressieve jas niet aangetrokken maar hij
heeft zijn eigen persoonlijkheidscultus gecreëerd. Theologische details
vervelen hem. Hij is geobsedeerd door persoonlijke loyaliteit - en
als de kardinalen bij hun keuze de gepaste zorgvuldigheid in acht genomen
hadden, zouden ze hebben ontdekt dat hij onder de Argentijnse jezuïeten iemand
was die voor een enorme verdeeldheid zorgde”. Het is niet moeilijk een
Latijns-Amerikaanse kleur te ontdekken in het regelen van zaken en het
vereffenen van rekeningen en dat overduidelijk is geworden in het laatste
jaar. De meeste katholieke bisschoppen dachten dat Franciscus een openhartige
en misschien wat aandoenlijke naïeve hervormer was. In plaats daarvan worden
zij geconfronteerd met een paus die tegelijkertijd strijdvaardig is, charmant,
prikkelbaar, idealistisch en wraakzuchtig. Doet hij u aan iemand denken? De
overeenkomsten tussen Trump en Franciscus doen in Rome al maanden de ronde, en
niet alleen bij de tegenstanders van de paus. “Het is niet helemaal serieus
bedoeld”, zegt een hooggeplaatste bron. “Niemand wil suggereren dat Jorge
Bergoglio bekoord wordt door dezelfde vleselijke zondes als Donald Trump.
En er is nog een verschil. De Amerikanen kunnen hun oude boef naar vier jaar
buiten gooien. Franciscus hoeft zich niet kandidaat te stellen voor een
herverkiezing door een conclaaf. En dat is, geloof me, een geluk voor hem want
na de ellende en de onzin van de laatste paar jaar zou hij in de eerste
stemronde uitgeschakeld worden.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten